Ο Θείος από την Αμερική

Ο ΘΕΙΟΣ ΑΠΌ ΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ
Book Press 31/8/2012

Της Μαρίζας Ντεκάστρο

Ο Βασίλης Κρεμμυδάς έχει αποχωρήσει εδώ και χρόνια από τις σχολικές και τις πανεπιστημιακές αίθουσες, δεν παύει όμως να γοητεύει το αναγνωστικό κοινό, όπως γοήτευε τους εκατοντάδες νέους που παρακολούθησαν τα μαθήματά του.

Τα τελευταία χρόνια γράφει βιβλία για παιδιά, και μάλιστα το 2007 πήρε το Κρατικό Βραβείο βιβλίου γνώσεων για το «Καράβια», εκδ. Καλειδοσκόπιο. Στο νέο του βιβλίο, όπως και στο προηγούμενο («Ώρα καλή στην πρύμνη σου κι αέρας στα πανιά σου…» εκδ. Τυπωθήτω, 2010), αφηγείται στον εγγονό του ένα «παραμύθι», κοινωνικό αυτή τη φορά, με θέμα τη μετανάστευση, ζήτημα που βρίσκεται στο κέντρο των ιδεολογικών αντιπαραθέσεων της ελληνικής και της ευρωπαϊκής κοινωνίας και το οποίο εγείρει ή και προκαλεί αντιδράσεις που προβληματίζουν όλους. Εννοείται ότι τα βιβλία δεν δίνουν λύσεις, όμως μπορούν να ευαισθητοποιήσουν τους νέους, μικρούς και μεγαλύτερους, για τους λόγους, οικονομικούς ή άλλους, που οδηγούν ανθρώπους να φύγουν από τη χώρα τους, για τα ζητήματα που αναφύονται στις χώρες υποδοχής, για τις κρατικές παρεμβάσεις ή και τις παρακρατικές δράσεις για τις οποίες διαβάζουμε κάθε μέρα. Επιχειρήσεις σκούπα, τρομοκρατία των αλλοδαπών ή κάποια άλλη προσέγγιση;

Ο συγγραφέας παρεμβαίνει και αποδίδει λογοτεχνικά μια μεγάλη συζήτηση περί μετανάστευσης, μεταξύ ενός παιδιού και του παππού του, μια συζήτηση που γίνεται συχνά στα σπίτια και στα σχολεία εξαιτίας περιστατικών τα οποία αναφέρονται στα ΜΜΕ. Δύο ήρωες λοιπόν σε ένα έργο δωματίου. Ο εγγονός, ο Ηριδανός, Ηρίδος χαϊδευτικά, είναι Έλληνας, πλην όμως μιγάς, μαυρούλης. Η διαφορά του χρώματος τον φέρνει αντιμέτωπο και με τους λευκούς συμμαθητές αλλά και με τα παιδιά των μεταναστών. Βρίσκεται κάπου ανάμεσα και όλα τον μπερδεύουν. Ο παππούς Αχιλλέας προσπαθώντας να εξηγήσει αυτή την ιδιομορφία του εγγονού του μπαίνει με πλάγιο τρόπο στον πυρήνα των σχετικών συζητήσεων: «γεννιέσαι έλληνας ή γίνεσαι», τι σημαίνει γίνομαι έλληνας, πόσο «καθαροί» είναι οι Ελληνες, υπάρχει «εθνική καθαρότητα» στις σημερινές κοινωνίες; Ο αναγνώστης θα καταλάβει όταν διαβάσει το βιβλίο γιατί ο μικρός μιγάς είναι Έλληνας. Υπάρχει μια λογική σειρά που το αποδεικνύει. Αυτή όμως η λογική απόδειξη δεν αναιρεί το πρόβλημα που βιώνει το παιδί και κατ’ επέκταση την κοινωνική απόρριψη του ίδιου και όσων εμπίπτουν σε ανάλογη κατηγορία. Ο Κρεμμυδάς για να εμπλουτίσει τον προβληματισμό του αναγνώστη και να βρει κάποιες αναλογίες, διαβάζει στον εγγονό αποσπάσματα από το βιβλίο του Θανάση Βαλτινού «Το συναξάρι του Ανδρέα Κορδοπάτη». Εισάγει δηλαδή έναν τρίτο ήρωα, τον Κορδοπάτη, ο οποίος δεν λειτουργεί μόνον ως άλλο λογοτεχνικό πρόσωπο, αλλά εικονογραφεί με ρεαλισμό την κατάσταση του μετανάστη του τότε, ενώ ταυτόχρονα θέτει όλα τα ζητήματα που μας απασχολούν σήμερα. Και γίνεται το όχημα για να πραγματοποιηθεί μια συνάντηση, σε παρόντα χρόνο, παππού κι εγγονού με έναν ζώντα μετανάστη που έχει επιστρέψει από την Αμερική. Η συνομιλία μεταξύ των τριών είναι συναρπαστική καθώς με αυτή τη λαμπρή ιδέα –εγκιβωτισμένη αφήγηση- το βιβλίο αποκτά, ακόμα ένα επίπεδο ανάγνωσης. Παράλληλα, τα πρόσωπα, ο πατέρας του Ηριδανού, ο Κορδοπάτης και ο Έλληνας εξ Αμερικής, οδηγούν τον αναγνώστη να σκεφτεί ποιος είναι μετανάστης και ποιος λαθρομετανάστης, ποιος είναι πρόσφυγας, τι δικαιώματα έχει η κάθε κοινωνική κατηγορία, πώς εντάσσεται κάποιος σε μια ξένη κοινωνία και πάρα πολλά άλλα. Η μετανάστευση δεν είναι κάτι ξένο για τους Έλληνες. Η πλειονότητα των συμπολιτών μας έχει βιώματα μετανάστευσης στην οικογένειά της, σήμερα όμως το φαινόμενο έχει πάρει αναμφίβολα εκρηκτικές διαστάσεις.

Το βιβλίο του Βασίλη Κρεμμυδά προσφέρεται για ομαδική ανάγνωση σε σχολικό/οικογενειακό περιβάλλον και φυσικά δεν είναι καθόλου παραμύθι, ούτε «παιδικό», παρόλο που απευθύνεται σε νεαρές ηλικίες και εκδόθηκε ως τέτοιο. Απόδειξη τα επιθετικά σχόλια που δημοσιεύτηκαν σε μπλογκς όταν η κριτική ασχολήθηκε με το βιβλίο. Φαίνεται λοιπόν ότι κάποιοι εξακολουθούν να φοβούνται τη δύναμη των βιβλίων, ακόμα και των παιδικών!