Άσχετα προς την ουσιαστική ή μη βασιμότητα του νέου προσανατολισμού, δηλαδή της επιλογής των αρχαίων Ελλήνων ως κοινών προγόνων για όλους τους παντοίων καταβολών κατοίκους της νέας Ελλάδας, ποιο ρόλο έπαιξε ο Κοσμάς στη διαμόρφωση ή την παρεμπόδιση διαμόρφωσης του νεοελληνικού εθνισμού; Ποια η σχέση του με τον νεοελληνικό Διαφωτισμό; Ποια ήσαν τα κίνητρά του, ποιοι οι προστάτες και εντολείς του και ποιοι οι στόχοι του(ς); Για ποιο πράγμα και υπέρ ποίων έδρασε εν τέλει ο Αιτωλός;
